مهناز مستعدی، پرستار بخش “آی سی یو” بیمارستان لبافی نژاد علوم پزشکی دانشگاه بهشتی (ملی سابق) بود که ۲۳ اردیبهشت (۱۲ ماه مه) در روز جهانی پرستار بر اثر ایست قلبی در لحظات استراحت شیفت کاری خود جان سپرد. مهناز مستعدی، اولین پرستار از مجموعه کادر پزشکی و درمانی ایران نبود که در حین تلاش و جانفشانی برای نجات جان بیماران مبتلا به کرونا، جان خود را از دست داد و مسلما آخرین آنان نیز نخواهد بود.
از میان مجموعه پزشکان، پرستاران و کادر درمانی بیمارستان های ایران که تا کنون جان باخته اند، نرجس خانعلی زاده، پرستار ۲۵ ساله گیلانی، اولین پرستاری بود که ۵ اسفند ۹۸، در بیمارستان لاهیجان در حین انجام وظیفه و محافظت از بیماران کرونایی، به ویروس کرونا مبتلا شد و جان خود را از دست داد. مرگ نرجس خانعلی زاده، آنچنان سنگین بود که جامعه پزشکی و غیر پزشکی ایران را تکان داد. در همان موقع و در شرایطی که خبر درگذشت این پرستار جوان در شبکه های مجازی بازتاب گسترده ای داشت، مقامات رسمی اما تا یک هفته گزارش های مربوط به جان باختن او بر اثر ابتلا به ویروس کرونا را تکذیب می کردند. در روزهای بعد، زمانی که خبر جان باختن نرجس خانعلی زاده انتقاد های شدیدی را متوجه دولت و وزارت بهداشت کرده بود، سازمان نظام پزشکی شرق گیلان با یک هفته تاخیر، در روز ۱۲ اسفند ۹۸ تائید کرد که مرگ نرجس خانعلی زاده بر اثر کرونا بود.
از آن زمان تا به امروز، طبق آمارهای رسمی و دولتی، دست کم ۱۱۰ نفر از کادر پزشکی و درمانی کشور در اثر ابتلا به ویروس کرونا جان باخته اند. محمد رضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی ایران، روز ۲۰ اردیبهشت ۹۹ طی گفتگویی با روزنامه شرق، مجموعه مبتلایان “کادر پزشکی، درمانی و خدماتی را حدود ۴۲۰ نفر” و تعداد جانباختگان را نیز “نزدیک به ۱۱۰ نفر” اعلام کرد.
اگرچه مرگ تک تک پزشکان، پرستاران و خدمه درمانی که با حداقل تجهیزات لازم به طور شبانه روز برای نجات جان مبتلایان ویروس کرونا مبارزه می کنند، بسیار غم انگیز است، اما غم انگیزتر، مرگ مهناز مستعدی است که در روز جهانی پرستار، قلبش از حرکت باز ایستاد. پرستاری که به هنگام انجام وظیفه و محافظت از بیماران کرونایی، بر اثر استرس های شدید ناشی از کار، طولانی بودن شیفت کاری، خستگی های شبانه روزی، بی خوابی های ممتد و فشار مضاف ناشی از کمبود پرستار و نبود تجهیزات لازم درمانی، به کام مرگ فرو رفت. مرگ مهناز مستعدی از آن جهت اندوهبارتر از مرگ دیگران است، که این حادثه در حین انجام وظیفه در زمان استراحت شیفت کاری انهم برای لحظاتی که به خواب رفته بود، بر اثر ایست قلبی جان باخت. مرگی اندوهبار که در روز جهانی پرستار- روزی که برای قدردانی از زحمات بی دریغ پرستاران ثبت شده است- رخ داد.
در تقویم سازمان ملل، روز ۱۲ ماه می (۲۳ اردیبهشت)، به عنوان روز جهانی پرستار ثبت شده است. روزی که هرساله در مقیاس جهانی به پاس زحمات بی دریغ و شبانه روزی پرستاران، از آنان قدردانی می شود. این روز، به خاطر سالروز تولد فلورانس نایتینگل، آمارشناس و بنیانگذار حرفه پرستاری نوین انتخاب شده است. نام فلورانس (متولد ۱۲ می ۱۸۲۰) زمانی برجسته شد که او به عنوان مدیر و مربی، تربیت سازمان یافته از سربازان مجروح در سال های جنگ کریمه را به عهده گرفت.(۱)
فلورانس نایتینگل، در سال های جنگ کریمه، به عنوان “زنی چراغ بدست” با تحمل بی خوابی های شبانه، در میان انبوه مجروحین گشت می زد و ضمن درمان و پرستاری از مجروحان، به آنان دلداری و امیدواری می داد. فلورانس، با فعالیت های مستمر و شبانه روزی اش به شخصیتی مهم در بهبود وضعیت سلامتی سربازان مجروح در دوران جنگ کریمه بدل شد و تاثیری عمیق در سطح جهانی بر جای گذاشت .
از زمان جنگ کریمه که نام فلورانس نایتینگل، اعتبار ویژه ای به پرستاران بخشید، تا به امروز که آنان در مقیاسی جهانی در صف اول مبارزه با ویروس کرونا قرار گرفته اند، هرگز نام و اعتبار پرستاران تا بدین حد که در این روزهای کرونایی به شکل افسانه ای در قلوب مردم جای گرفته اند، نبوده است.
ویروس کرونا هم اینک در سراسر جهان، ۴ میلیون نفر را آلوده کرده است. صدها هزار نفر دیگر بر اثر ابتلا به این ویروس مرگبار جان باخته اند. بیمارستان ها در سراسر جهان از مبتلایان به ویروس کرونا پر شده اند. روزانه هزاران نفر در مقابل تلاش پزشکان و فعالیت شبانه روزی پرستاران جان می بازند. زحمات پرستاران، کار طاقت فرسای آنان در مراقبت و محافظت از بیماران کرونایی سبب شده است که نام آنان به طرز شگفت انگیزی در کانون توجه همگانی قرار گیرد. اکنون، در تمام کشورهای دنیا، پرستاران به صورت تمام قد در صف اول مبارزه با همه گیری جهانی ویروس کرونا ایستاده اند. کار طاقت فرسا و شبانه روزی پرستاران به سلامت روانی و فیزیکی آنان لطمات شدیدی وارد کرده و تعداد زیادی هم به دلیل نزدیکی شبانه روزی با بیماران کرونایی جان خود را از دست داده اند.
به رغم اینکه شرایط کرونایی موجود، به پرستاران و کار شبانه روزی آنان در عرصه جهانی اعتبار ویژه ای داده است، در حاکمیت جمهوری اسلامی اما شرایط برای پرستاران به شکل تاسف باری رقم خورده است. ابتلای ۴۲۰ نفر از کادر پزشکی و درمانی بیمارستان های ایران به ویروس کرونا و کشته شدن دست کم ۱۱۰ نفر دیگر از آنان که در مقایسه با کشورهای دیگر رقم بسیار بالایی است، بیانگر کمبود تجهیزات درمانی و بی توجهی آشکار مسئولین جمهوری اسلامی به شرایط طاقت فرسای کار پرستاران در مواجهه با ویروس کشنده کرونا است.
پرستاران در همه کشورها، به شکل ویژه ای کار مراقبت و محافظت شبانه روزی از بیماران را به عهده دارند. بیماران را تمیز می کنند، می شویند، به آنان غذا می دهند و به صورت دائمی علائم حیاتی شان را زیر نظر دارند؛ با این حال در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران، پرستاری شغلی کم درآمد است و به کار آنان اهمیت زیادی داده نمی شود. شرایط دشوار شغل پرستاری به خصوص در این روزگار ناخوشایند کرونایی که آنان به دلیل مراقبت های دائمی از بیماران، خود نیز در معرض ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند، بیش از هر زمان دیگر به تشویق و قدردادنی همگانی نیاز دارند. دلگرمی، تامین امنیت شغلی و افزایش چشمگیر حقوق پرستاران، حداقل کاری است که از طرف دولت ها می بایست انجام گیرد. اقداماتی تشویقی که می توانست خستگی و استرس های مرگ آور ناشی از مواجهه با بیماران کرونایی را تا حدودی کاهش می داد. تا دست کم، پرستارانی همچون مهناز مستعدی، زیر فشار و استرس های شدید ناشی از کار و محیط پیرامونی آن، دچارایست قلبی نمی شدند.
در این دوران مرگبار کرونایی، دورانی که نام و آوازه و اعتبار پرستاران به شکل ویژه ای در همه جا پیچیده است، بسیاری از دولت ها برای تشویق و قدردانی از زحمات پرستاران، اقدامات ویژه ای از قبیل دعوت به کار پرستاران بازنشسته، استخدام پرستاران بیکار و افزایش ۱۲۰ درصدی حقوق پرستاران شاغل را انجام داده اند. در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی اما، در این دوران وحشت و مرگ کرونایی نیز اوضاع برای پرستاران به گونه ای رنج آورتر از پیش رقم خورده است. دولت جمهوری اسلامی نه تنها هیچ گونه اقدام خاصی برای بهبود شرایط زندگی پرستاران و تامین امنیت شغلی آنان در این دوران کرونایی انجام نداده است، نه تنها مبلغی بر حقوق آنان افزوده نشده است، بلکه شرایط کاری، تامین معاش و امنیت شغلی پرستاران در بسیاری از بیمارستان ها حتا از دوران پیش از شیوع بیماری کرونا هم وخیم تر شده است.
اوضاع در ایران به لحاظ میزان حقوق، امنیت شغلی و تامین حداقل معاش مناسب برای پرستاران و بخش هایی از کادر درمانی، آنچنان وخیم است که گروهی از آنان، حتا در همین دوران مرگبار کرونایی برای احقاق حقوق معوقه و تامین معاش خود مجبور به برپایی تجمعات اعتراضی شده اند.
نمونه اش، تجمع اعتراضی کادر درمان بیمارستان صنایع پتروشیمی واقع در منطقه صنعتی ممکو است، که پرستاران و کادر درمانی این بیمارستان به دلیل عدم رسیدگی و دریافت حقوق، روز ۲۳ اردیبهشت جلوی درب بیمارستان دست به تجمع اعتراضی زدند. نمونه دیگر، اعتراض گروهی از پرستاران است که آنان نیز روز سه شنبه ۲۳ اردیبهشت، همزمان با روز جهانی پرستار، در اعتراض به نداشتن امنیت شغلی و عدم رسیدگی به مطالباتشان در مقابل ساختمان وزارت بهداشت تجمع کردند.
معضلات و مشکلات شغلی پرستاران ایران، مربوط با امروز و دیروز نیست. آنان چندین دهه است که برای تحقق مطالبات خود مبارزه می کنند، اما دولت جمهوری اسلامی هرگز گوشی برای شنیدن صدای اعتراض آنان نداشته است. کمبود کادر پرستاری، حقوق ناچیز، خستگی مفرط ناشی از ساعات کار طولانی مدت که بعضا تا ۱۸ ساعت هم می رسد، از جمله معضلاتی هستند که جامعه پرستاری و به تبَع آن عموم توده های مردم ایران، به لحاظ بهداشت و درمان، آسیب های بسیار جدی از آن دیده اند. با توجه به چنین حجمی از فشار کاری، خصوصا در شرایط مرگبار کرونایی که بردوش پرستاران زحمتکش ایران است، حقوق آنان در مقایسه با دیگر کشورها در نازل ترین سطح جهانی قرار دارد. طبق سخنان چند وقت پیش معاون پرستاری وزیر بهداشت، “حداقل حقوق پرستاران در بیمارستان های خصوصی ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به علاوه دریافت مبلغ کارانه، و حداقل حقوق پرستاران بیمارستان های دولتی، ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان به همراه کارانه و اضافه کاری است. که حداقل دریافت کارانه در بخش دولتی ۸۰۰ هزار تومان است. پیش از این ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت و درمان نیز در باره حقوق پرستاران گفته بود: “متوسط درآمد پرستاران با ۸۰ ساعت اضافه کاری و حق کارانه، ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است. این در حالی است که اختلاف درآمد یک پرستار در ایران نسبت به یک پزشک متخصص، ۲۰ برابر است.
در کنار این حقوق ناچیز، تحمل سختی کار، انجام اضافه کاری اجباری، کمبود فاحش کادر پرستاری در سیستم بهداشت و درمان کشور، از جمله اساسی ترین معضل پرستاران طی سال های متمادی است. معضلی که مقامات بهداشت و درمان ایران هر ساله وعده رفع آن را با طرح استخدام جدید داده اند، اما هر بار به بهانه های مختلف از جمله عدم تخصیص بودجه لازم، قدمی برای حل این معضل اساسی بر نداشته اند.
معاون پرستاری وزارت بهداشت در آبان ماه ۹۷ در گفتگو با خبرگزاری ایرنا اعلام کرد: ” ۱۵۰ هزار پرستار در بیمارستان ها و مراکز درمانی مشغول به خدمت هستند، اما با توجه به استانداردها به حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار پرستار دیگر در این مراکز نیاز داریم”.
دولت جمهوری اسلامی، حتا در این شرایط هولناک کرونایی هم حاضر به استخدام هزاران نفر از پرستارانی که بیکار هستند، نشد. تنها اقدام آن بستن قراردادهای ۸۹ روزه با پرستاران بیکار بوده است که پس از انقضای قرار دارد، می تواند بدون پرداخت کمترین هزینه ای آنان را اخراج کند. این است ماهیت پلید هیئت حاکمه ایران که در این روزهای مرگبار کرونایی، بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است.
روشن است با چنین حجمی از کمبود کادر پرستاری، آنهم در دورانی که شیوع بیماری کرونا در ایران بیداد می کند، جامعه پرستاری، کادر درمانی و مبتلایان به ویروس کرونا با چه معضلات مرگباری مواجه هستند. کمترین نتیجه عملکرد جنایتکارانه دولت جمهوری اسلامی، همان ایست قلبی مهناز مستعدی است، که در روز جهانی پرستار- روزی که برای قدردانی از زحمات و جانفشانی پرستاران در تقویم جهانی ثبت شده است- در زمان شیفت شب، در لحظات کوتاه استراحت به کام مرگ فرو رفت.
(۱)- جنگ کریمه، به نبردهای اکتبر ۱۸۵۳ تا فوریه ۱۸۵۶ گفته می شود، که میان امپراتوری روسیه تزاری از یک سو و امپراتوری دوم فرانسه، امپراتوری بریتانیا، پادشاهی ساردنی و امپراتوری عثمانی از سوی دیگر در شبه جزیره کریمه رخ داد.
نظرات شما