جمعه ۱۱ خرداد ۱۴۰۳، جوبایدن، رئیس جمهور آمریکا در یک سخنرانی زنده تلویزیونی جزئیات طرح پیشنهادی اسرائیل برای آتش بس دائم در جنگ ویرانگر غزه را اعلام کرد.
این طرح که بایدن از آن به عنوان «نقشه راه برای آتش بس دائم و آزادی همه گروگان ها» نام برد، شامل سه مرحله است. مرحله نخست، که اجرای آن ۶ ماه به طول خواهد انجامید، شامل سه بازه زمانی ۴۲ روزه برای اجرای آتش بس موقت، توقف کامل و همه جانبه حملات، عقب نشینی نیروهای اسرائیل از مناطق مسکونی، بازگشت آوارگان در غزه، آزادی تعدادی از گروگان ها از جمله زنان، سالمندان و زخمی های اسیر در دست حماس در مقابل آزادی صدها زندانی فلسطینی خواهد بود.
بازگرداندن جنازه گروگان های اسرائیلی فوت شده و نیز ارسال گسترده کمک های بشردوستانه به تعداد ۶۰۰ کامیون در روز به نوار غزه که نیمی از آن ها به مناطق شمالی ارسال خواهد شد، بخش دیگری از مرحله نخست اجرای این طرح است.
با انجام اقدامات فوق، مرحله دوم این طرح که از آن به عنوان «آرامش پایدار» یاد شده، آغاز خواهد شد. در این مرحله، تبادل تمام گروگان های زنده اسرائیلی اسیر در دست حماس و گروه جهاد اسلامی به ازای آزادی تعداد معین دیگری از زندانیان فلسطینی متحقق خواهد شد. اجرای این مرحله از توافق با خروج کامل نیروهای اسرائیلی از نوار غزه پایان خواهد یافت. بر اساس طرح پیشنهادی فوق، تا زمانی که حماس به تعهداتش عمل کند، آتش بس موقت به آتش بس دائم تبدیل خواهد شد.
مرحله سوم طرح نیز، با فراخوان بازسازی بزرگ غزه شروع خواهد شد که با توجه به ویرانی کامل غزه، قدر مسلم عملیات بازسازی آن تا سال ها به طول خواهد انجامید.
طرح آتش بس بایدن اگرچه به لحاظ مضمونی و مراحل سه گانه اجرای آن تفاوت چندانی با طرح پیشنهادی دو ماه پیش آمریکا، قطر و مصر ندارد، اما دارای دو ویژگی است که موقعیت سیاسی و شرایط زمانی آن را با طرح های پیشنهادی پیش از آن متفاوت کرده است.
نخستین تفاوت طرح پیشنهادی موسوم به طرح بایدن، انتساب آن به اسرائیل است که رئیس جمهور آمریکا به هنگام رونمایی از آن با گفتن اینکه این طرح از طرف اسرائیل پیشنهاد شده است، نظرها را بدان سمت برد که گویا نتانیاهو و یا دولت اسرائیل با آن موافق است.
تفاوت دوم، تصویب طرح آتش بس آمریکا برای پایان دادن به جنگ و کشتار مردم غزه در شورای امنیت سازمان ملل متحد است. این طرح که از طرف آمریکا به صورت یک قطعنامه به شورای امنیت ارائه شد، در نشست ۲۲ خرداد این شورا با ۱۴ رای مثبت و تنها رأی ممتنع روسیه تصویب شد.
این قطعنامه ضمن اشاره به اینکه: از پیشنهاد آتش بس جدید اعلام شده در ۳۱ ماه مه (۱۱ خرداد) که اسرائیل آن را پذیرفته استقبال می کند، از حماس نیز می خواهد که آن را بپذیرد. قطعنامه همچنین از دو طرف می خواهد که بندهای آن را به طور کامل، بدون تأخیر و بدون قید و شرط اجرا کنند.
با تصویب قطعنامه آتش بس آمریکا در شورای امنیت و تأکید ضمنی قطعنامه مبنی بر اینکه اسرائیل آن را پذیرفته است، بارقه ای از امید و انتظار به آتش بس و سپس پایان دادن به جنگ و کشتار فلسطینیان در گستره جهانی زنده شد. مردم بی خانمان و آواره و جنگ زده غزه نخستین شادمانان امید و انتظار اجرایی شدن این قطعنامه بودند که آرامش و بازگشت به خانه هایشان را برایشان ممکن می ساخت.
پس از ۸ ماه جنگ و ویرانی، و کشتار حدود ۳۸ هزار تن از مردم بی دفاع فلسطین به دست ارتش صهیونیست اسرائیل، پس از ۸ ماه بمباران و نابودی مدارس و بیمارستان ها و ویرانی تمام زیرساخت های غزه، و همچنین آوارگی بیش از ۲ میلیون مردم رنجدیده این منطقه که قربانی اقدامات ماجراجویانه جریان ارتجاعی و اسلام گرای حماس و کشتار و اشغالگری دولت فاشیست اسرائیل شده اند، تصویب قطعنامه آتش بس شورای امنیت، موقعیت جدیدی را برای پایان دادن به جنگ ویرانگر حماس و اسرائیل فراهم ساخت.
با سکوت اولیه دولت اسرائیل در قبال تصویب این قطعنامه که درباره پذیرش یا رد آن هیچگونه اظهار نظر قطعی نکرده بود، همه نگاه ها به سمت حماس و واکنش رهبران آن کشیده شد. نخستین واکنش حماس استقبال از تصویب قطعنامه بود. حماس در نخستین بیانیه خود اعلام کرد: «آماده همکاری با برادران میانجی برای ورود به مذاکرات غیر مستقیم در باره اجرای این مبانی است که با خواسته های ملت مان و مقاومت مان همسو هستند.»
سامی ابوزهری، از مقام های ارشد حماس و سخنگوی این گروه نیز اعلام کرد: حماس قطعنامه سازمان ملل در حمایت از طرح پایان جنگ با اسرائیل در غزه را می پذیرد و آماده مذاکره در باره جزئیات آن است.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا نیز پاسخ اولیه حماس را نشانه ای امیدوار کننده دانست و در عین حال تاکید کرد که برای قطعی شدن آن لازم است رهبر میدانی حماس یعنی یحیی سینوار نیز با آن موافقت کند.
اظهار نظرهای آغازین و نسبتاً خوشبینانه حماس و سکوت اولیه اسرائیل، به رایزنی های دولت آمریکا برای تحقق قطعنامه آتش بس شورای امنیت شتاب بیشتری داد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا که در دوران جنگ غزه مدام در حال رایزنی با اسرائیل و دیگر کشورهای خاورمیانه بوده است، برای هشتمین بار راهی منطقه شد. او ابتدا به مصر و سپس به اسرائیل رفت تا اسرائیل را برای پایان دادن به جنگ هشت ماهه در غزه راضی کند. بلینکن پس از دیدار با مقامات اسرائیلی به خبرنگاران در تل آویو گفت: «همه رأی داده اند و فقط مانده یک رأی که آن هم نظر حماس است.»
اکنون حدود یک هفته از تصویب قطعنامه آتش بس شورای امنیت سازمان ملل متحد گذشته است. در این مدت به جز واکنش های اولیه و خوشبینانه حماس و سکوت اسرائیل که پاسخ قطعی خود را منوط به پاسخ مثبت حماس به مفاد قطعنامه کرده است، تا کنون هیچ نشانی که بیانگر پاسخ مثبت، صریح و قطعی حماس و اسرائیل در پذیرش بی قید و شرط قطعنامه آتش بس شورای امنیت باشد، دیده یا شنیده نشده است. هرچند جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز پنجشنبه ۲۴ خرداد در نشست سران «گروه هفت» در ایتالیا اعلام کرد: اسرائیل از پیشنهاد آتش بس در جنگ هشت ماهه غزه و دستیابی به توافق با حماس حمایت می کند.
با این همه و به رغم سخنان گاه و بیگاه مقامات آمریکایی مبنی بر حمایت نتانیاهو از پیشنهاد آتش بس بایدن، تا کنون هیچ پاسخ روشن و صریحی از دولت اسرائیل در پذیرش قطعنامه آتش بس شورای امنیت شنیده نشده است. بر عکس آنچه آشکارا به گوش می رسد، شرط و شروط و اما و اگرهای معینی از طرف حماس و اسرائیل است که امید دست یابی به آتش بس را همانند دفعات پیشین در هاله ای از ابهام و شکست فرو برده است.
رویترز به نقل از منابع امنیتی مصراعلام کرده است، حماس خواهان ضمانت کتبی از آمریکا برای آتش بس دائم در غزه است. این خبرگزاری همچنین یادآور شده، حماس خواهان خروج کامل ارتش اسرائیل از نوار غزه است. شروطی که بعید به نظر می رسد توسط آمریکا و اسرائیل پذیرفته شود.
از طرف دیگر دولت اسرائیل نیز برای رسیدن به آتش بس و پایان جنگ همچنان به طور ضمنی بر نابودی کامل حماس و آزادی تمام گروگانها تأکید دارد. شروطی که اینبار نیز راه رسیدن به یک آتش بس فوری در جنگ غزه را بی تردید به بن بست خواهد کشانید.
با این همه بر این واقعیت هم نباید چشم پوشید که ادامه جنگ، آنهم پس از تصویب قطعنامه آتش بس شورای امنیت برای خاتمه دادن به جنگ هشت ماهه، شرایط جدید و نسبتاً دشواری را برای حماس و اسرائیل ایجاد کرده است. در یک هفته گذشته، فشارها بر حماس و اسرائیل برای پذیرش آتش بس به طرز چشمگیری افزایش یافته است. اِعمال فشارآمریکا بر نتانیاهو و استعفای بنی گانتس، عضو برجسته کابینه جنگی اسرائیل در اعتراض به سیاست های جنگی نتانیاهو و همچنین درخواست او برای انجام یک انتخابات زودرس از جمله تبعات ادامه جنگ برای دولت جنگی اسرائیل است. تبعات سنگینی که در صورت عدم پذیرش آتش بس مورد نظر شورای امنیت چه بسا ممکن است به انحلال کابینه نتانیاهو هم منجر گردد.
در سوی دیگر این معادله، حماس قرار دارد که رهبران آن نیز برای پذیرش آتش بس و خاتمه دادن به جنگ به شدت در تنگنا و فشار هستند. افزایش فشار کشورهای عربی بر حماس و بروز شکاف در میان رهبران این گروه، بیانگر موقعیت بسیار سخت و شکننده حماس در وضعیت کنونی است. نگاه نسبتاً مثبت رهبران سیاسی حماس به قطعنامه آتش بس شورای امنیت و تقابل آن با نگاه منفی و بازدارنده یحیی سینوار، چیزی نیست که این روزها از نظرها دور مانده باشد.
اینکه آنتونی بلینکن، حماس را به خاطر طرح پیشنهادات غیرقابل اجرایش، مسئول ادامه جنگ دانسته و روز سه شنبه ۲۲ خرداد در اردن در کنفرانس کمک رسانی به غزه با کنایه به یحیی سینوار گفت، تنها مانع اجرای قطعنامه آتش بس «کسی است که ۱۰ طبقه زیر زمین مخفی شده است»، به نوعی شکاف درونی رهبران حماس بر سر پذیرش آتش بس را بازتاب می دهد. انتشار علنی نامه های یحیی سینوار در رسانه ها که همچنان بر ادامه جنگ تأکید دارد، بیان دیگری از همین اختلافات درونی رهبران حماس است. اینکه بعد از تصویب قطعنامه آتش بس و عدم پذیرش صریح آن توسط حماس، کشورهای عربی نیز رهبران این گروه اسلامی را به ادامه یک جنگ بیهوده با اسرائیل متهم کرده اند، باز هم ناشی از همین موقعیت ضعیف و شکننده حماس در میان کشورهای عربی است.
اکنون بیش از ۸ ماه است که مردم غزه در میان آتش و گلوله و بمباران های مداوم ارتش اشغالگر و صهیونیست اسرائیل دست و پا می زنند. در چنین وضعیتی آتش بس و پایان جنگ به امری حیاتی برای مردم زجرکشیده غزه تبدیل شده است. تصویب قطعنامه آتش بس شورای امنیت برای پایان دادن به بیش از ۸ ماه جنگِ بی حاصل و ویرانگر، نه فقط مردم رنجدیده غزه، بلکه افکار مترقی جهان را نیز به شوق آورد.
درست در زمانی که مردم آواره و جنگزده غزه همراه با مردم اسرائیل امیدوارانه ساعات و روزهای رسیدن به آتش بس احتمالی و پایان جنگ ۸ ماهه را انتظار می کشیدند، جبهه دیگری از جنگ و درگیری در شمال اسرائیل با حزب الله لبنان گشوده شد. وضعیت جدیدی که دشواری های رسیدن به آتش بس را دو چندان کرد. دشواری هایی که در یک سمت آن دولت نژادپرست و جنگ طلب و صهیونیست اسرائیل و در سوی دیگر آن، نیروی های ارتجاعی اسلام گرای حماس، حزب الله لبنان و جمهوری اسلامی قرار دارند. نیروهای جنگ طلبی که جملگی ادامه جنگ و کشتار مردم فلسطین را ابزاری برای رسیدن به اهداف کثیف سیاسی – مذهبی خود قرار داده اند.
وضعیتی که امید به اجرایی شدن قطعنامه آتش بس شورای امنیت سازمان ملل متحد را فعلاً به یأس و ناامیدی بدل ساخت. قطعنامه ای که با همه شور و شوقی که در دل مردم غزه افکند، عجالتا در پیچ و تاب شرط و شروط و اما و اگرهای حماس و اسرائیل و اقدامات مخرب جمهوری اسلامی در شوره زار جنگ ویرانگر غزه خشکید.
متن کامل نشریه کار شماره ۱۰۷۴ در فرمت پی دی اف:
نظرات شما