یادداشت سیاسی- در حالی که دعوای سیاستمداران عراق بر سر تقسیم قدرت در بغداد ابعاد جدیدی به‌خود گرفته و جلسات پی در پی پارلمان عراق، تاکنون تنها به تعیین رئیس مجلس منتهی شده و دیگر جلسات یا به حد نصاب نرسیده و یا پس از نیم ساعت تعطیل شده‌‌اند، هر روز گروه دیگری از مردم غیرنظامی عراق قربانی جنگی ارتجاعی می‌گردند. در یکی از جدیدترین این جنایات، ۲۵ زن محروم، بدون آن‌که امکان دفاع داشته باشند یا کسی از آن‌ها دفاع کند در ساختمانی در محله‌ی “زیونه” بغداد، قربانی مشتی مسلمان کور و افراطی شدند. این جنایت و دیگر جنایاتی که هر روز علیه مردم عراق اتفاق می‌افتد، نشان‌گر سیاست‌های ارتجاعی و فرقه‌گرایانه رهبرانی‌ست که بی‌تفاوت نسبت به سرنوشت مردم، تنها به فکر منافع و قدرت خویش هستند.
در این میان، بویژه درگیری‌های لفظی رهبران احزاب کورد عراق با مالکی و خارج شدن اعتراضی وزرای کورد از کابینه‌ی وی، نشان داد که امکان سازش بین مالکی و احزاب کورد عراق وهمچنین تشکیل دولت به‌رهبری مالکی با توافق احزاب سنی و کورد بسیارضعیف است.
ماجرا به‌ظاهر از آن جا شروع شد که مسعود بارزانی مساله ایجاد کشور مستقل کوردستان عراق را مطرح کرد و حتا از پارلمان کوردستان عراق خواست تا زمینه برگزاری همه‌پرسی استقلال کوردستان را فراهم سازد. پیش از این نیز استقرار پیشمرگان کورد در برخی مناطق کرکوک، عدم مقابله‌ی آن‌ها با داعش و سخنان بارزانی علیه مالکی در ارتباط با سیاست‌های فرقه‌گرایانه‌ی مالکی و مقصر دانستن او در بوجود آمدن شرایط کنونی، زمینه‌ی نارضایتی مالکی و حامی اصلی او یعنی دولت ایران را فراهم ساخته بود.
مقامات حکومت ایران اولین کسانی بودند که علیه مسعود بارزانی دست به موضع‌گیری زدند. سخنگو و یکی از معاونان وزارت خارجه طرح ایجاد کشور مستقل در کوردستان عراق را رد کرده و آن را طرحی صهیونیستی خواندند. اما شدیدترین سخنان را آخوند خاتمی از نزدیکان خامنه‌ای و امام جمعه تهران بر زبان راند. او گفت: “مسعود بارزانی به‌صراحت سخن از همه‌پرسی استقلال دارد و می‌خواهد کرکوک را نیز ملحق به اقلیم کردستان کند، این مساله پایان راه نیست و بوی آغاز توطئه کردستان بزرگ را می‌دهد که از ابتدای انقلاب، استکبار در پی آن بود” وی ادامه داد: “باید جلوی این توطئه را گرفت و نگذاشت که این توطئه شکل بگیرد، چرا که یک غده سرطانی دیگر مانند اسرائیل در منطقه خلیج فارس شکل می‌گیرد و این تجزیه نیز منحصر به کردستان نمی‌ماند”.
اما بویژه پس از سخنان مالکی در روز چهارشنبه ۱۸ تیر بود که شرایط به نقطه‌ی غیرقابل بازگشت رسید. در این روز مالکی در برنامه‌ای تلویزیونی گفت: “با توجه به این حقیقت که اربیل به پایگاه اصلی نیروهای داعش، بعث، القاعده و عملیات تروریستی تبدیل شده، نمی‌توانیم سکوت کنیم” وی هم‌چنین گفت که رهبران حکومت کوردستان عراق در حال گسترش مناطق تحت کنترل خود هستند. در پی این سخنان، مسعود بارزانی از وزرای کورد خواست تا از دولت مالکی خارج شوند و این کار با اعلام هوشیار زیباری وزیر امور خارجه و از وزرای کورد در کابینه مالکی شکل عملی به‌خود گرفت.
مالکی نیز در پاسخ به اقدام رهبران کورد، معاون خود حسین شهرستانی را به سرپرستی وزارت خارجه منصوب کرد. هم‌چنین روز جمعه ۲۰ تیر وزارت نفت عراق با صدور اطلاعیه‌ای به تصرف دو حوزه نفتی در کرکوک و بای‌حسن توسط پیشمرگان کورد اعتراض کرده و آن را “تخطی از قانون اساسی و تعدی به ثروت ملی” دانست.
اختلاف بین دولت مالکی و احزاب سنی نیز اگر شدیدتر از اختلاف مالکی با احزاب کورد نباشد کمتر نیز نیست. در این شرایط، اقدامات فرقه‌گرایانه‌ی مالکی که با حمایت جمهوری اسلامی همراه است، در عمل تنها بر بحران داخلی عراق افزوده و صف‌بندی‌ها را شدیدتر می‌کند. اعدام زندانیان سنی یکی از این نوع اقدامات مالکی‌ست که بر دامنه درگیری‌های فرقه‌ای افزوده و کینه‌ها را عمیق‌تر خواهد ساخت. براساس گزارش سازمان “دیده‌بان حقوق بشر”، دولت عراق در یک ماه گذشته حداقل ۲۵۵ زندانی سنی مذهب را در زندان‌های عراق اعدام کرده است. در واقع دولت مالکی خود آتش بیار معرکه است.
موضع‌گیری صریح نمایندگان سنی و کورد پارلمان عراق در عدم پذیرش نخست‌وزیری مالکی، اصرار مالکی بر کاندیداتوری برای مقام نخست‌وزیری و حتا عدم توافق بین نمایندگان شیعه پارلمان بر سر نخست‌وزیر آینده، از سویی نشان‌گر بن‌بست در ایجاد تشکیل دولت به‌اصطلاح وحدت ملی در عراق، و از سوی دیگر بیان‌گر تداوم و حتا افزایش درگیری‌های فرقه‌ای در هفته‌های آینده خواهد بود. هنگامی که پارلمان عراق عملا قادر به انتخاب دولت جدید نباشد و در نتیجه دولت مالکی هم‌چنان و به همین دلیل بر سر قدرت بماند، طبیعی‌ست که انتظار دیگری نباید داشت. در واقع امروز همه‌ی جناح‌های درگیر تنها در حال افزودن بر هیزم آتش برخاسته از جنگ‌های فرقه‌ای هستند.
در چنین شرایطی‌ست که حتا اعلام خلافت از سوی گروه “داعش” که بسیاری آن را سرآغاز اختلاف در بین گروه‌های مسلح مخالف مالکی می‌دانستند، نتوانست موضع این گروه را تضعیف کند. حتا عزت ابراهیم الدوری که نقش رهبری باقیماند‌های حزب بعث را داشته و در میان نقشبندی‌ها نیز جایگاه ویژه‌ای دارد، با ارسال پیامی ویدئویی (صوتی) از گروه داعش قدردانی کرده و گفت: “ما با غرور، تحسین و عشق به شما درود می‌فرستیم”.
در روزهای اخیر نیروهای مسلح داعش حتا بر مناطق تحت‌نفوذ خود افزوده‌اند. براساس گزارشات منتشره روز یکشنبه نیروهای داعش با حمله به شهر “ضلوعیه” در ۸۰ کیلومتری بغداد، بخش‌هایی از شهر از جمله پایگاه‌های پلیس و ساختمان‌های دولتی را به‌تصرف درآورده‌اند.
بنابر این تا این جا ما با دو موضوع قطعی روبرو هستیم. اول این‌که ایجاد دولت به‌اصطلاح وحدت ملی در عراق با بن‌بست روبرو گشته و امکان تشکیل دولتی با نخست‌وزیری مالکی تقریباً غیرممکن شده است. دوم این که تشدید درگیری‌ها در درون حکومت عراق، منجر به تضعیف بیشتر نیروهای نظامی دولتی و تقویت نیروهای مسلح مخالف از جمله داعش می‌گردد.
اما این نتایج چه وضعیتی را برای آینده‌ی عراق ترسیم می‌کنند؟!
در ابتدا باید تاکید کرد که هدف کنونی دولت خودمختار کوردستان عراق، تشکیل یک کشور مستقل نمی‌باشد. همان‌طور که در سرمقاله شماره قبل نیز بیان شد، مسعود بارزانی و دیگر رهبران احزابِ در قدرت کوردستان عراق به‌خوبی از شرایط کنونی منطقه خبر داشته و می‌دانند که چنین چیزی حداقل در مرحله‌ی کنونی غیرقابل تحقق است. جدا از مسائل بین‌المللی و ژئوپلیتیکی، کشورهای همسایه با ایجاد چنین کشوری شدیدا مشکل دارند که این را می‌توان به‌خصوص در سخنان خاتمی امام جمعه تهران دید. اما جدا از ایران، ترکیه نیز حاضر به پذیرش کشوری به نام کوردستان نخواهد بود.
هدف بارزانی و دیگر حاکمان منطقه کوردستان عراق از طرح این مساله، تنها گرفتن امتیازاتی‌‌ست که بعد از سرنگونی صدام و در تمام این سال‌ها محل جدال بین دولت خودمختار کوردستان عراق با دولت مرکزی بوده است، اختلافاتی هم‌چون کنترل و حاکمیت بر کرکوک.
اما مهم‌ترین نتیجه‌ی تداوم و تشدید بحران سیاسی در عراق، خطر فراگیرتر شدن بحران است، همان موضوعی که در سرمقاله پیشین نشریه کار مطرح شد و وقایع دو هفته‌ی اخیر نیز اثبات همان نتیجه‌گیری‌هاست. جنگ داخلی عراق یک جنگ ارتجاعی‌ست که قربانیان‌اش توده‌های محروم عراق هستند. اما جنگ داخلی عراق دیگر تنها یک جنگ در محدوده‌ی عراق نیست. سوریه به‌شکلی دردناک درگیر این جنگ است. بحرانی که بسیاری از کشورهای اسلامی بویژه خاورمیانه را فراگرفته است و در سال‌های اخیر تنها شاهد دامن‌گیرتر شدن و گسترش آن بودیم. در چنین شرایطی‌ست که تداوم سیاست‌های فرقه‌گرایانه از سوی گروه‌های درگیر در عراق – همان‌طور که بررسی شد – منجر به فراگیرتر شدن بحران خواهد شد و آتش جنگ به دیگر مناطق و مرزها سرایت خواهد کرد و این خطری‌ست که تمامی کارگران و زحمتکشان منطقه از جمله کارگران و زحمتکشان ایران را تهدید می‌کند. نباید فراموش کرد که دولت اسلامی ایران از جمله دولت‌هایی‌ست که در داخل و خارج مرزهای ایران به درگیری‌های فرقه‌ای دامن زده و هم‌چنان دامن می‌زند. حکومتی که ولی‌فقیه آن هم‌چون گروه داعش، خود را رهبر مسلمانان جهان می‌داند.
نظرات شما