نگارنده: افسانه پویش
چند روز پیش بود که بار دیگر قتل عامی در یکی از روستاهای سودان توسط نیروهای شبه نظامی “پشتیبانی فوری” (Rapid Support Forces- RSF) به رهبری محمد حمدان (۱) صورت گرفت. ۵۰۰ نفر از مردان این روستا از خانه‌های‌شان بیرون کشیده شده و به قتل رسیدند. پس از مشاهدهٔ این جنایت، حدود ۱۳۰ زن از اهالی این روستا اقدام به خودکشی دسته جمعی کرده و به زندگی خود پایان دادند تا به سرنوشت هزاران زنی دچار نشوند که پیش از آن‌ها مورد تجاوز و خشونت جنسی قرار گرفته بودند.
از ماه آوریل ۲۰۲۳ سودان درگیر جنگی داخلی بر سر قدرت بین ارتش این کشور (SAF) به رهبری البرهان و نیروهای شبه نظامی پشتیبانی فوری می‌باشد. به گزارش “عفو بین‌الملل” در ماه ژوئیه ۲۰۲۴، تنها از ماه آوریل تا زمان انتشار این گزارش حدود 16500 نفر کشته شده و ده‌ها هزار دختربچه و زن مورد تجاوز قرار گرفته‌اند. سودان با جمعیت ۱۱ میلیونی رانده‌شدگان، بیشترین آمار مردم آواره در جهان را داراست. دو نیروی مسلحی که از ماه آوریل به جان یکدیگر و به جان مردم غیرنظامی افتاده‌اند، در سال ۲۰۱۹، متحداً البشیر را پس از سی سال حکومت، با کودتا سرنگون کردند. این اتحاد، متشکل از نیروهای ارتش و اپوزیسیون خارج از کشور سودان و برخوردار از حمایت کشورهای خارج بود. اگرچه نیروی اصلی تغییر از پایین مردمی بودند که به ویژه از سال 2018 برای اعتراض به وضعیت اقتصادی نابسامان و علیه دیکتاتوری در ابعادی وسیع به خیابان آمدند، اما نیروهای فرصت طلب از خلاء سازماندهی توده‌ها سود برده و ضعف شرایط ذهنی موجود سود برده و بر موج اعتراضات عظیم توده‌ای سوار شدند. آنان با وعدهٔ برقراری حقوق دموکراتیک قدرت سیاسی را به انحصار خود در آوردند. در ابتدا قرار بود این حکومت موقت تا سال ۲۰۲۲ و برگزاری انتخابات در قدرت بماند. با توافق طرفین اپوزیسیون داخل و خارج، عبداله حمدوک، ریاست حکومت موقت را به دست گرفت. حمدوک، تکنوکراتی با مدرک دکترای اقتصاد از انگستان، نه تنها در گذشته در دولت البشیر مقاماتی داشت، بلکه در ارگان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان جهانی کار، بانک توسعهٔ آفریقا، در کمیسیون اقتصادی آفریقا در سازمان ملل و در مقام ریاست بخش آفریقا و خاورمیانه در موسسهٔ بین‌المللی “دموکراسی و کمک به انتخابات” به کار مشغول بود. حمدوک نه تنها علیه فقر و شکاف اقتصادی اقدامی به عمل نیاورد، بلکه با اجرای سیاست‌های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی به حذف سوبسیدها و پیشبرد سیاست‌های اقتصادی این ارگان‌ها پرداخت که نتیجهٔ آن برای تودهٔ مردم چیزی نبود، جز افزایش تورم، بیکاری، فقر و گرسنگی. در رابطه با حقوق دموکراتیک نیز، حمدوک مانند البشیر بر حاکمیت قوانین شریعت و زن ستیزانه تأکید کرد. اصلاحات جزئی که در قوانین جنسیتی لحاظ شد، مانند اجازهٔ پوشیدن شلوار، تنها نتیجهٔ مبارزات درخشان زنان سودانی بود که در اعتراضات ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نقش بزرگی در تظاهرات علیه حکومت البشیر داشتند. در بسیاری از گزارشات حتی تعداد زنان معترض در خیابان‌ها تا حدود دو سوم جمعیت ذکر شده است. زنان سودانی در این جنبش که “انقلاب زنانه” از آن یاد می‌شود، نه تنها علیه فقر و نابرابری حاکم بلکه به طور مشخص علیه استبداد دینی حکومت البشیر به خیابان‌ها آمدند. آلاء صلاح یکی از مبارزان جنبش زنان سودان در یک فیلم ویدئویی که انتشار جهانی یافت، شعری از ازهری محمدعلی، شاعر انقلابی سودانی را می‌خواند که بیتی از آن چنین است: آن‌ها ما را به نام دین سوزاندند، کشتند و زندانی کردند… در این فیلم، مردم در بین هر بیت از شعر فریاد می‌زنند: “انقلاب”. (۲)
این انقلاب که به دلیل عدم مشارکت مردم در قدرت سیاسی، از سوی قدرت‌طلبان جدید مصادره شد، علاوه بر مشکلات اقتصادی موجود و حفظ قوانین زن‌ستیز اسلامی به رغم اصلاحات محدود، منجر به کودتا از سوی عبدالفتاح برهان، ژنرال ارتش، در اکتبر ۲۰۲۱ گردید. این کودتا نیز در واقع پاسخی از بالا به اعتراضات مردم از پایین بود؛ بنابراین حکومت برهان نیز به سرکوب و ادامهٔ سیاست‌های اقتصادی به زیان اکثریت جامعه و به نفع خود، اطرافیان فاسد و کشورهای مورد حمایتش ادامه داد. در این میان کشورهای مختلفی هستند که از این وضعیت سود می‌برند، یا حداقل سد منافع رقبای خود در کشور سودان می‌شوند. سودان، کشوری با ثروت‌های طبیعی، از جمله معادن طلا، اورانیوم، آهن و ذخائر عظیمی از نفت، به محل رقابت و نزاع کشورهای امپریالیستی با پشتیبانی از یکی از طرف‌های متخاصم تبدیل شده است. به جز کشورهای همسایه، کشورهای دیگری نیز در سودان منافع مستقیم یا غیرمستقیم دارند، از جمله چین، روسیه، عربستان سعودی، ایران، آمریکا، انگلستان، فرانسه و ترکیه. گزارش “New Weapons Fuelling the Sudan Conflict” به مستندسازی ارسال این سلاح‌ها از کشورهای چین، روسیه، صربستان، ترکیه، امارات متحدهٔ عربی و یمن به تمام طرف‌های جنگ داخلی پرداخته است. (۳)
جناح‌های قدرت‌طلب متخاصم در جنگ داخلی در سودان اگرچه اختلافاتی با یکدیگر دارند، اما در عین حال بین آنان توافقات و اشتراکات بنیادی نیز وجود دارد، از جمله، اجرای سیاست‌های اقتصادی نئولیبرالی، وابستگی سیاسی و نظامی به کشورهای خارجی ذی‌نفع، قتل و کشتار و سرکوب مردم زحمتکش، استبداد دینی و زن‌ستیزی!
این موارد نه تنها وجه اشتراک این دو نیروی ارتجاعی در سودان است، بلکه به نظر می‌رسد، شباهت‌های زیادی نیز به وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعهٔ ما و نقش زنان و جنبش زنان نیز دارد. یکی از این شباهت‌ها جنبش زنانی است که با تکیه بر نیروی مستقل خود به ویژه از جنبش عظیم زن، زندگی، آزادی وارد عرصهٔ مبارزهٔ سیاسی شده است. تجربهٔ سال‌های اخیر سودان، به جنبش زنان در این کشور و جنبش زنان در ایران می‌آموزد که تنها اطلاق القاب تهییجی و دهن پرکن، سرنوشت یک جنبش را تعیین نمی‌کند، بلکه ارتقاء لازم و کافی سطح آگاهی، سازماندهی انقلابی و یافتن متحد واقعی خود یعنی کارگران و زحمتکشان برای کسب قدرت سیاسی و هم‌زمان مرزبندی روشن و صریح با تمام جناح‌های منفعت طلب داخلی و خارجی اپوزیسیون است که سرنوشت جنبش زنان و جنبش‌های اعتراضی به ویژه جنبش انقلابی طبقهٔ کارگر را تعیین می‌کند.
در حال حاضر، مردم زحمتکش سودان، همینطور زنان قهرمان “انقلاب زنانه” چنان درگیر جنگ و فقر و نابسانی شده‌اند که مهم‌ترین مسالهٔ آنان، نان، آب و دارو شده است. به نظر می‌آید این کنشگران و مبارزان دیروز در نتیجهٔ فقر و سرکوب، امروز به تماشاگران صحنه سیاسی بدل گشته‌اند. چناچه این وضعیت ادامه یابد و تغییری انقلابی از پایین علیه طرفین مرتجع درگیر صورت نگیرد، سودان آینده‌ای تیره و تار خواهد داشت.
به قول الاء صالح: آنچه ما را می‌کٌشد، گلوله نیست… سکوت است.
(1)
Maria Stöhr: Massaker im Sudan: „Eine grausame Truppe“. In: Spiegel Online. 12. Juni 2019 (spiegel.de [abgerufen am 4. Mai 2023]).
(2)
Ali wrote extensively about revolution and protesting.[4] A line from his poem was recited by the Alaa Salah, “The bullet doesn’t kill. What kills is the silence of people”
Online History Television (2019-04-19), ‘Woman in white’ Alaa Salah seeks removal of entire Sudan regime
(3)
نظرات شما