مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در جدیدترین گزارش خود خواستار “توضیح کامل ایران” در مورد منشاء ذرات اورانیم کشف شده در مکان های اعلام نشده به آژانش شده است.
رافائل گروسی، روز چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۳۹۹، همزمان با جلسه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی که از جمله به بررسی گزارش دوره ای مدیر کل در باره اجرای توافق هسته ای برجام و سایر قراردادهای جمهوری اسلامی و آژانس هم اختصاص داشت، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد: انتظار دارد که ایران به نحو رضایت بخشی ابهامات آژانس درباره آثار ذرات اورانیوم کشف شده در مکان های اعلام نشده را رفع کند.
محلی در تورقوزآباد، از جمله یکی از مکان های اعلام نشده به آژانس است که بازرسان آژانس پس از بازدید و نمونه برداری مکان فوق، ذرات اورانیم را در آن کشف کرده اند.
از دو سال پیش، که خبر وجود ذرات اتمی در تورقوزآباد و چند مکان اعلام نشده دیگر انتشار یافت، ابهامات و حاشیه های بیشتری در مورد پنهان کاری هسته ای جمهوری اسلامی ایجاد شد. حال ارائه گزارش جدید دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ۳۵ کشور عضو شورای حکام و تائید آژانس مبنی بر کشف ذرات اورانیوم در این مکان های اعلام نشده به آژانس، شرایط دشوارتری را برای دولت ایران و هم چنین جو بایدن در برون رفت از بن بست توافق برجام ایجاد کرده است.
با خروج ترامپ از توافق برجام و اعمال “تحریم های حداکثری” علیه جمهوری اسلامی، ادامه کاری توافق برجام از روند عادی خارج شد. اجرای برجام عملا به بن بست رسید. صادرات نفت کاهش یافت و به تدریج به حداقل رسید. تبادلات پولی و مالی جمهوری اسلامی با سیستم بانکی کشورهای مختلف جهان دچار اختلال جدی شد. جمهوری اسلامی در تنگناهای بیشتر قرار گرفت و بیش از پیش از مزایای اقتصادی توافق هسته ای برجام محروم شد. دولت ایران، به رغم محرومیت کامل از مزایای توافق برجام، دست کم در حرف و به طور رسمی در برجام باقی ماند. به رغم باقی ماندن جمهوری اسلامی در توافق برجام و نیز به رغم تاکید سه کشور اروپایی آلمان و انگلیس و فرانسه به اتفاق روسیه و چین در حفظ برجام، در عمل اما کمترین گشایشی برای ادامه کاری و اجرای موثر توافق برجام در دو سال گذشته ایجاد نشد.
جمهوری اسلامی، بعد از خروج آمریکا از برجام و ناتوانی اتحادیه اروپا در اجرای تعهدات مالی، بانکی و تجاری توافق برجام، گام به گام در مسیر نقض تعهدات برجامی خود قدم برداشت. در این مدت، هیئت حاکمه ایران هر چند وقت یکبار به پرتاب موشک های دوربرد بالستیک اقدام کرد. به فعالیت در غنی سازی اورانیوم شتاب بخشید، حجم آب سنگین را افزایش داد، درصد غنی سازی اورانیوم و میزان وزنی اورانیوم ذخیره شده در توافق برجام را تا حد ممکن بالا برد، تمام فعالیت های تحقیقاتی خود در صنعت هسته ای را رونق بخشید، برای بالا بردن درصد غنی سازی اورانیوم با خلوص بالا به نصب سانتریقیوژهای پیش رفته اقدام کرد و در مواردی هم که اکنون افشا شده اند، به فعالیت های پنهانی خود در گسترش پروژه هسته ای ادامه داده است. جمهوری اسلامی همه این اقدامات را به این دلیل انجام داد تا در روز موعود با تهدید به ساخت بمب اتمی از اروپا و رئیس جمهور بعدی آمریکا باج خواهی کند.
با این همه و به رغم فشارهای موجود، جمهوری اسلامی در دو سال گذشته فشارهای حداکثری ناشی از تحریم های سیاسی و اقتصادی ترامپ را تحمل کرد، به جای آتش زدن برجام، درآن باقی ماند به این امید که با رفتن ترامپ و آمدن یک رئیس جمهور دموکرات از جنس اوباما، توافق برجام احیا و تحریم های حداکثری نیز از گُرده نظام برداشته شود. حال با انتخاب بایدن به جای ترامپ و در شرایطی که جمهوری اسلامی اوضاع را تقریبا به نفع خود می دید، گزارش جدید رافائل گروسی، اوضاع را برای زنده کردن برجام و امید بازگشت دوباره آمریکا به این توافق پیچیده تر کرده است.
تاکید دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در جلسه شورای حکام بر پاسخگو بودن جمهوری اسلامی و اعلام اینکه “ضروری است از طریق تعامل و همکاری پایدار با ایران در ماموریت خود در زمینه راستی‌آزمایی در این کشور پیشرفت داشته باشیم”، گزارش جدید آژانس نخستین سیگنال ناخوشایند به دولت ایران است که دست کم احیاء زود هنگام برجام را با مشکلات جدی مواجه کرده است. پوشیده نیست که زنده کردن جنازه برجام و بازگشت آمریکا به این توافق، از جمله رؤیاهای شیرین جمهوری اسلامی بوده که با شتاب برای تحقق آن لحظه شماری می کرده است. این شتاب را در موضع گیری سران حکومتی، از خامنه ای گرفته تا روحانی و ظریف، و دیگر نهادهای حکومتی به روشنی می توان دید که در سخنرانی های مختلف خود بایدن را به بازگشت به برجام و رفع تمامی تحریم های صورت گرفته فرا می خوانند.
روحانی حضور بایدن در کاخ سفید را غنیمت شمرده و هرگونه مانع تراشی جهت “تعامل با جهان” را “فرصت سوزی” برای رفع تحریم ها اعلام کرده است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز روز سه شنبه ۲۷ آبان در مصاحبه با روزنامه ایران با شرط و شروط گذاشتن برای بایدن گفته است: “پیش از آنکه جمهوری اسلامی بار دیگر تعهدات خود را بر اساس توافق اتمی با قدرت ها به طور کامل اجرا کند، منتظر رفع تحریم ها از سوی دولت بعدی آمریکا خواهد بود”. البته دیگر مقام های جمهوری اسلامی از جمله قالیباف رئیس مجلس ارتجاع و مجید تخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل، پیش از این، شرط پرداخت خسارت از طرف آمریکا را نیز برای بازگشت بایدن به برجام اعلام کرده بودند که به نظر می رسد با توجه به غیر ممکن بودن اجرای چنین شرطی، جواد ظریف اشاره ای به آن نکرده است.
به رغم خوش خیالی های جمهوری اسلامی و گذاشتن شرط و شروط برای بایدن جهت بازگشت به توافق برجام، در عالم واقع اما اوضاع به صورت دیگری در حال رقم خوردن است.
گزارش جدید رافائل گروسی، دبیر کل آژانس، اوضاع را نه فقط برای جمهوری اسلامی که برای بایدن هم سخت تر کرده است. شرایط برای بایدن پیچیده تر از آن است که بخواهد به سرعت و بدون اعلام پیش شرط های اساسی، آمریکا را به توافق برجام باز گرداند. او، در اولین موضع گیری خود، شرط بازگشت آمریکا به برجام را اجرای کامل تعهدات برجامی جمهوری اسلامی اعلام کرده است. بایدن به صراحت گفته است: در صورتی که ایران بار دیگر شروع به اجرای تعهداتش در برجام کند، دولت او فورا به این توافق باز خواهد گشت.
ظریف اما در واکنش به سخنان بایدن در مصاحبه با روزنامه ایران اعلام کرده است: “آمریکا در وضعیتی نیست که برای بازگشت به برجام برای ایران شرط بگذارد… چون آمریکایی‌ها امتیاز عضو برجام بودن را از دست داده‌اند و الان می‌خواهند این امتیاز را دوباره به دست بیاورند. البته این کار غیرممکن نیست و حتما همه از اینکه آمریکا تلاش کند این امتیاز را به دست بیاورد، استقبال می‌کنند”.
بیان همین مواضع کاملا متضاد طرفین، نشان از پیچیدگی اوضاع و بیان این حقیقت است که احیای برجام در کوتاه مدت نه تنها ممکن نیست، بلکه در دراز مدت هم به آسانی متحقق نخواهد شد.
اکنون برای همه روشن است که جمهوری اسلامی به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در بحرانی ترین دوران حیات خود بسر می برد. دولت به شدت نیازمند رفع تحریم ها و یا دست کم رفع فوری تحریم های نفتی و بانکی است. در ماه های گذشته بسیاری از تحریم های قبلی مجددا با موضوعات تروریستی مشمول تحریم های دوباره شده اند. اقدامی که رفع آن به آسانی برای دولت بایدن میسر نیست. در چنین وضعیتی عقب نشینی بی سرو صدا و پشت پرده جمهوری اسلامی برای مذاکره با بایدن جهت رفع تحریم ها محتمل تر است، تا رجز خوانی های تبلیغاتی ظریف و امثال او.
در چنین اوضاع آشفته ای، نقض بیشتر تعهدات برجامی، گسترش پروژه هسته ای، افزایش و نصب سانتریفیوزهای پیشرفته برای غنی سازی اورانیوم با درصد خلوص بالا جهت ساخت بمب اتمی می تواند یکی از مهمترین ابزارهای جمهوری اسلامی برای باج خواهی از طرف مقابل باشد. اقداماتی که جمهوری اسلامی بعد از خروج ترامپ از برجام هر دو ماه یک بار انجام داد و اکنون نتایج آن اقدامات را می توان در مصاحبه ظریف با روزنامه ایران دید.
ظریف با اشاره به پیشرفت جمهوری اسلامی در مورد ذخایر اورانیوم گفته است: “الان میزان ذخایر اورانیوم اصلا با قبل از ترامپ قابل مقایسه نیست و تحقیق و توسعه ما از قبل از برجام به مراتب جلوتر است. البته ما این اقدامات را در قالب برجام انجام دادیم. این ها نشان می دهد که آمریکا نه تنها به اهدافش نرسیده بلکه از آن ها دور هم شده است. این یک امتیاز منفی برای آن ها است”.
افزایش بسیار بالای ذخایر اورانیوم از جمله موضوعاتی است که در گزارش جدید دبیر کل آژانس هم آمده است. طبق گزارش آژانس، میزان ذخایر اورانیوم ایران تا تاریخ دوم نوامبر ۲۰۲۰، از حد مجاز ۸/ ۲۰۲ کیلوگرم مورد توافق برجام بسیار فراتر رفته و با یک افزایش ۱۲ برابری به بیش از ۲۴۴۲ کیلو گرم رسیده است.
بی تردید سخنان ظریف و اشاره او به پیشرفت تحقیقات هسته ای جمهوری اسلامی و افزایش بیش از اندازه ذخایر اورانیوم، هشدار تهدید آمیزی جهت ساخت بمب اتمی برای آمریکا و پنج کشور باقیمانده در توافق برجام است. هشداری که می تواند به عنوان تنها برگ برنده هیئت حاکمه ایران در مواجهه با طرف مقابل باشد.
بی تردید بیان اینگونه سخنان ماجراجویانه و اقدامات تهدیدآمیز وزیر خارجه جمهوری اسلامی، مستثنا از اینکه از نمد “لولو”ی تولید بمب اتمی، کلاهی برای رژیم ارتجاعی حاکم بر ایران ساخته شود یا نه، دودش تماما به چشم کارگران و توده های زحمتکش ایران خواهد رفت. در چنین وضعیتی، تحریم ها ادامه خواهد یافت. تابوت برجام همچنان روی دست جمهوری اسلامی باقی خواهد ماند. با تداوم این وضعیت، کارگران و توده های زحمتکش ایران فقیر و فقیرتر می شوند، در عوض سران جمهوری اسلامی با دزدی و فساد و رانت خواری روز به روز فربه تر می گردند.
نتیجه اینکه در پی گزارش جدید دبیر کل آژآنس و همچنین با توجه به شاخ و شانه کشیدن های ظاهری جمهوری اسلامی و اعلام پیش شرط بایدن برای بازگشت آمریکا به توافق برجام بعید به نظر می رسد دست کم در کوتاه مدت، کمترین روزنه امیدی برای برون رفت از بن بست برجام ایجاد شود. اما ادامه این وضعیت نه جنگ و نه صلح در دراز مدت هم برای جمهوری اسلامی ممکن نیست و هیئت حاکمه ایران اجبارا نه برای احیا مرده برجام که برای بقای خود هم که شده نیازمند انجام یک “نرمش قهرمانانه” دیگر است.
نظرات شما